ชุมชนเกาะยาวกับการเปลี่ยนแปลง
ชุมชนเกาะยาวเป็นชุมชนหนึ่งที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ ม.8 ต.เจ๊ะเห อ.ตากใบ จ.นราธิวาส เป็นเกาะ ล้อมรอบด้วยแม่น้ำตากใบและทะเลจีนใต้ มีปากอ่าวที่บรรจบด้วยแม่น้ำสองสาย คือ แม่น้ำตากใบและแม่น้ำสุไหงโกลก ซึ่งการเดินทางเข้าออกในอดีตของชาวบ้านเกาะยาวและคนภายนอกต้องอาศัยเรือเป็นพาหนะ
นายวิรุณ อายารีฮา ผู้ใหญ่บ้านในสมัยก่อนปี 2527 นั้นมีไอเดียที่จะสร้างสะพานข้ามแม่น้ำจากแผ่นดินใหญ่ อ.เมืองตากใบ มายังเกาะยาว โดยมีการประสานงานกับหน่วยงานที่รับผิดชอบ เพื่อให้การเข้าออกมายังชุมชนเกาะยาวได้ง่ายและสะดวกขึ้น
อีกทั้งยังเล็งเห็นประโยชน์ที่ชาวบ้านจะได้รับในหลายๆ ด้าน อาทิเช่น ด้านการขนส่งผลิตภัณฑ์จากอาชีพของชาวบ้าน และด้านการศึกษาของเด็กนักเรียนที่ไม่ต้องขึ้นเรือไปกลับและหลีกเลี่ยงอุบัติเหตุที่ไม่พึงประสงค์ที่จะเกิดขึ้นกับลูกหลานของชาวบ้าน
ช่วงเวลานั้นผู้ใหญาบ้านวิรุณ ได้มีการประชุมร่วมกับชาวบ้านในประเด็นการสร้างสะพานเชื่อมจากแผ่นดินใหญ่กับชุมชนเกาะยาว ซึ่งเป็นข่าวดีสำหรับชาวบ้านในสมัยนั้น เพราะนั่น คือ การสร้างการเปลี่ยนแปลงของชาวบ้านในการใช้ชีวิตใหม่บนเกาะที่จะมีสะพานมาเป็นตัวเชื่อม
แต่เวลาล่วงผ่านไปเป็นเดือนเป็นปีก็ยังไม่มีข่าวความคืบหน้าจากหน่วยงานจังหวัดที่รับผิดชอบแต่อย่างใด จนมีชาวบ้านคนหนึ่งเอ่ยปากออกมาว่า “หรือเราต้องรอคอยเป็นร้อยปีก่อนถึงจะมีการสร้างสะพาน” ซึ่งต่อมาประโยคนี้กลายเป็นชื่อของสะพานดังกล่าว
กระทั่งปี 2527 ความฝันของชาวบ้านในชุมชนเกาะยาวก็เป็นจริง โครงการการสร้างสะพานเชื่อมระหว่าง อ.เมืองตากใบ กับชุมชนเกาะยาวได้ถูกประกาศอย่างเป็นทางการจนสร้างสำเร็จลุล่วง แต่เป็นสะพานที่สร้างด้วยไม้ ใช้งานตั้งแต่ปี 2527 จนถึงปี 2547 รวมเวลา 20 ปีเต็มจนเสียหายพุพังไปตามกาลเวลา รถมอเตอร์ไซต์ไม่สามารถสัญจรได้ ชาวบ้านต้องข้ามด้วยการเดินเท้า แต่ก็ไม่เห็นวี่แววที่จะได้รับการซ่อมแซมแต่อย่างใด
เวลาล่วงเลยมาถึง 20 ปี ประจบเหมาะกับเหตุการณ์สลายการชุมนุมตากใบเมื่อปี 2547 หลังจากเกิดเหตุการณ์ ศูนย์อำนวยการบริหารจังหวัดชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) ได้มีการสร้างสะพานใหม่ด้วยปูนซีเมนต์ กลายๆ เป็นการเยียวยาจิตใจชาวบ้านในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบกับเหตุการณ์ครั้งนั้นด้วย
ที่มาของสะพานคอยร้อยปี
สะพานคอยร้อยปี ตั้งอยู่ในพื้นที่ ต.เจ๊ะเห อ.ตากใบ จ.นราธิวาส ห่างจากตัวอำเภอประมาณ 3 กม. ที่ทอดตัวข้ามแม่น้ำตากใบไปยัง เกาะยาว ซึ่งมีพื้นที่ติดกับทะเล มีหาดทรายละเอียดสีน้ำตาล บรรยากาศสงบ มีทิวมะพร้าวเรียงรายเป็นแนวยาวสวยงาม
สะพานคอยร้อยปีมีความยาว 345 เมตร เดิมเป็นสะพานไม้เก่าที่ทอดยาวข้ามผ่านแม่น้ำตากใบจากตัวอำเภอตากใบไปสู่ เกาะยาว แต่ปัจจุบันได้มีการสร้างสะพานปูนทอดยาวขนาบไปกับสะพานไม้อันเก่า กลายเป็นเส้นทางหลักในการสัญจรของชาวบ้าน
ชื่อของสะพานมาจากที่ว่าเมื่อก่อนชาวบ้านเกาะยาวจะเดินทางมายังฝั่งที่ว่าการอำเภอต้องใช้เรือ กว่าจะมีการสร้างสะพานระหว่างเกาะยาวไปยังฝั่งที่ว่าการอำเภอต้องคอยเป็นเดือนเป็นปี จึงเป็นสาเหตุให้เรียกสะพานดังกล่าวว่า “สะพานคอยร้อยปี”
ฅนเกาะยาวไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ตากใบ แต่ถูกเหมารวมไปด้วย
มัสลาม สาแลแม อีหม่ามชุมชนเกาะยาว อ.ตากใบ จ.นราธิวาส ยืนยันด้วยเสียงหนักแน่นว่า “ชาวเกาะยอไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องต่อเหตุการณ์ชุมนุมในครั้งนั้นแต่อย่างใด เพียงแค่สงสัยกับสิ่งที่เกิดขึ้นเลยเข้าไปมุงดูด้วย เพราะเหตุการณ์เกิดขึ้นฝั่งตรงข้ามของชุมชนเกาะยาว แต่กลับถูกเหมารวมไปด้วยว่ามีส่วนเกียวข้องกับการเหตุการณ์การชุมนุมในครั้งนั้นด้วย เพียงเพราะว่าชุมชนเกาะยาวอยู่ใกล้ๆ กัน
การที่เกิดเหตุการณ์ดังกล่าว ทำให้ฅนเกาะยาวสงสัยกับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นเลยเข้าไปร่วมดูด้วยว่ามันเกิดอะไรขึ้น แต่สิ่งที่เกิดขึ้นกับชาวบ้านเกาะยาวคือ มีฅนเกาะยาวที่ถูกจับกุมไปด้วยจำนวน 6 ฅน แต่โชคดีที่ไม่มีใครเสียชีวิตนอกจากบาดเจ็บ แต่ขอยืนยันว่าฅนเกาะยาวไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องใดๆ”
ย้อนกลับไป 17 ปีที่ผ่านมา ภาพจำตอน 3 ขวบ ผลกระทบกับฅนเกาะยาว
ซุลกัรนัยน์ สาแลแม ประธานเยาวชนเกาะยาว ครูผู้สอนโรงเรียนตาดีกาเจ๊ะเห (โรงเรียนสอนศาสนาระดับประถม) สมาชิกศูนย์ยุติธรรม อ.ตากใบ และช่างภาพอิสระ เปิดเผยว่า “หากย้อนไปเมื่อ17 ปีที่แล้ว ผมมีอายุเพียงแค่ 3 ขวบ แต่ผมยังจำเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในบ้านผมได้เป็นอย่างดี ถึงแม้ว่าตอนนั้นผมยังเด็ก แต่ภาพจำเหล่านั้น ผมยังจำติดตาจนถึงทุกวันนี้
ตอนนั้นผมกำลังกินข้าวอยู่หน้าโทรทัศน์ อยู่ๆ กระสุนปืนที่ถูกยิงจากหน้า สภ.ตากใบ เข้าผ่านหน้าต่างบ้านผมเฉียดบนโทรทัศน์ที่ผมกำลังดูเพียงนิดเดียว”
อีหม่ามชุมชนเกาะยาว อ.ตากใบ จ.นราธิวาส เปิดเผยเพิ่มเติมว่า “วันเกิดเหตุมีกระสุนที่ข้ามฟากมาจาก สภ.ตากใบแล้วมาโดนที่ขาของชาวบ้านฅนหนึ่ง ซึ่งบาดเจ็บสาหัสจนพิการ แต่ตอนนี้เขาได้เงินเยียวยาไปแล้ว ถามว่าคุ้มไหม มันไม่คุ้มหรอกหากมันทำให้เราต้องพิการตลอดชีวิต ตอนนี้ตรงขาชาวบ้านฅนดังกล่าวเป็นรูกลมโหว่ให้เห็นได้ชัด
บ้านเรือนชาวบ้านก็ได้รับผลกระทบเช่นกัน มีร่องรอยกระสุนตามกำแพงบ้านต่างๆ เหตุเพราะเหตุการณ์การสลายการชุมนุมในวันนั้น
เจ้าหน้าที่ยิงปืนขึ้นฟ้า ไล่ต้อนชาวบ้านออกมารวมตัว
ประธานเยาวชนเกาะยาว เสริมเพิ่มเติมว่า “หลังเกิดเหตุเจ้าหน้าที่ตำรวจเดินเท้าข้ามสะพานคอย 100 ปี จากหน้า สภ.ตากใบเพื่อมายังชุมชนเกาะยาว พอมาถึงปลายทางของสะพานเจ้าหน้าที่เหล่านั้นก็ยิงปืนขึ้นฟ้าเพื่อไล่ต้อนให้ชาวบ้านที่หลบกระสุนอยู่ในขณะนั้นออกมารวมตัวกันข้างนอกบ้าน
วันนั้นครอบครัวผมก็ออกมารวมตัวข้างนอกบ้านเช่นเดียวกัน ผมจำได้ว่าผมออกมายืนอยู่ตรงหลังต้นมะพร้าวต้นนี้ ตัวผมสั่นไปหมด ผมร้องไห้ด้วย เพราะเห็นเจ้าหน้าที่แต่ละฅนถืออาวุธสงครามเข้ามาตะโกนโหวกเหวกมันคล้ายๆ เป็นการข่มขู่ด้วยน้ำเสียงที่แข็งกร้าว.
หลังจากนั้นพ่อแม่ผมนำตัวผมมากอดจนผมสลบไป ภาพมันก็ตัดไปเพียงเท่านี้ ผมมาจำอีกทีหนึ่งก็ตอนที่ผมกำลังนอนอยู่บนบ้านของตนเอง”
มัสลาม กล่าวเสริมเพิ่มเติมว่า “ชาวบ้านตกใจ เพราะได้ยินเสียงปืนดังถี่ในเวลาที่ยาวนาน หน่ำซ้ำยังมีกระสุนปืนข้ามฝั่งมาถึงชุมชนเกาะยาวด้วย ก็เลยหนีเตลิดกันออกจากบ้านเพื่อหาที่กำบังอย่างชุลมุน.
ระหว่างเกิดเหตุการณ์เจ้าหน้าที่ตำรวจก็ดิ่งตรงเข้ามายังหมู่บ้านเกาะยาวทั้งทางเรือและเดินเท้ามา เพื่อเช็คผู้ฅนในหมู่บ้านว่าใครมีส่วนเกี่ยวข้องบ้าง โชคดีการปิดล้อมในครั้งนั้นไม่มีใครโดนจับกุมกลับไปด้วย”
ผ่านไป 6 ปี ครอบครัวผมก็ยังคงถูกสงสัย
ซุลกัรนัยน์ เล่าต่อว่า หลังจากนั้นผ่านไป 6 ปี ผมเรียนอยู่ชั้นประถมปีที่ 3 ตอนนั้นผมอายุ 9 ขวบ มีเหตุการณ์ระเบิดรถเจ้าหน้าที่เกิดขึ้นแถวหาดเสด็จ อ.ตากใบ จ.นราธิวาส เจ้าหน้าที่จากหน่วยคอมมานโดได้มาปิดล้อมบ้านของผมอีกครั้ง
ซึ่งในขณะนั้นผมกำลังนอนหลับอยู่ในห้องนอน ตื่นขึ้นมาอีกทีมีเจ้าหน้าที่หันกระบอกปืนมาทางผม 5-6 กระบอก ปลุกให้ผมตื่นเพื่อถามถึงพ่อ พวกเขามาตามหาพ่อ เพราะสงสัยว่าพ่อผมจะมีส่วนเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์ระเบิด ภาพตอนนั้นผมจำได้ว่าผมตกใจมาก เพราะตั้งแต่เกิดมาไม่เคยเห็นใครเอากระบอกปืนมาจ่ออย่างนี้ ผมยังจำภาพนั้นได้” ซุลกัรนัยน์ กล่าว
พ่อของซุลกัรนัยน์ กล่าวว่า “มันเป็นเรื่องปกติสำหรับผู้นำที่อาจจะถูกสงสัยเป็นฅนแรก หากมีอะไรเกิดขึ้นในพื้นที่บ้านเราผู้นำต้องเป็นฅนแรกที่ถูกเรียกเพื่อไปให้ข้อมูลแก่เจ้าหน้าที่ความมั่นคง แต่ไม่มีผู้นำฅนไหนหรอกที่จะสอนให้คนในชุมชนเป็นคนไม่ดี นอกจากคิดเพื่อให้ชาวบ้านปลอดภัย หมู่บ้านปลอดภัย”
แต่เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับฅนในชุมชนเกาะยาวกลับไม่เคยมีใครพูดถึง ทั้งที่มันเกิดขึ้นในวันเดียวกันกับเหตุการณ์สลายการชุมนุมตากใบ ผลที่ได้รับของฅนเกาะยาวหลังจากนั้น คือ ถูกจับกุม บ้านเรือนเสียหายจากกระสุนปืน บางฅนถึงกับพิการเพราะโดนลูกหลง แต่การเยียวยาจากภาครัฐคือ การสร้างสะพานคอยร้อยปีขนาบข้างกับสะพานไม้เก่าที่พุพังใช้งานสัญจรไม่ได้แล้ว นั่นคือ ความเกี่ยวเนื่องของชุมชนเกาะยาว สะพานคอยร้อยปี และเหตุการณ์ตากใบ