หากจะนิยามเรื่องของ ทุนทางวัฒนธรรม (Cultural Capital) ก็คงจะหมายถึง มรดกทางวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต ภาษา ศิลปะ และความรู้ที่สั่งสมมาจากรุ่นสู่รุ่น โดยความหมายจะกว้างกว่ามรดกที่ตกทอดแต่เป็นทั้งหมดในวิถีชีวิต จากทั้งอดีต ปัจจุบันและอนาคตที่กำลังจะสร้างขึ้นมา ซึ่งสามารถนำไปต่อยอดเพื่อสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจและสังคมได้ ชนมลายูปาตานีซึ่งอาศัยอยู่ในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทย ได้แก่ ปัตตานี ยะลา นราธิวาส และเทพา จะนะ นาทวี สะเดา สี่อำเภอของสงขลา มีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่โดดเด่นและมีศักยภาพในการพัฒนาเป็นทุนทางเศรษฐกิจ
.
อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของชนมลายูปาตานี
วัฒนธรรมของชนมลายูปาตานีมีรากฐานจากอิสลามและอิทธิพลของโลกมลายู ซึ่งแสดงออกผ่านด้านต่าง ๆ เช่น
1.ภาษาและวรรณกรรม ซึ่งภาษามลายูปาตานี (ยาวี) เป็นเอกลักษณ์ที่มีคุณค่า ทั้งในรูปแบบการสื่อสารและวรรณกรรมพื้นบ้าน ตลอดจนองค์ความรู้ทางศาสนาในรูปแบบของการศึกษา หนังสือหนังหาที่มีอยู่ในระบบปอเนาะ รวมถึงเป็นความภาคภูมิใจและศักดิ์ศรีที่ยืนยันตัวตนอัตลักษณ์ของคนมลายูปาตานี
.
2.ศิลปะและหัตถกรรม อย่างงานหัตถกรรม เช่น ผ้าปาเต๊ะ ผ้าบาติก งานไม้แกะสลัก และเครื่องทองเหลือง มีความประณีตและเป็นที่ต้องการของตลาด ด้านศิลปะก็มีความเป็นสมัยใหม่ ที่มีศิลปินรุ่นใหม่ลุกขึ้นมาทำงานศิลปะในเรื่องของสิ่งตกทอดที่มีอยู่เดิม โดยร่วมสร้างงานใหม่ที่มีนิยามของความเป็นมลายูร่วมสมัยมากกว่าแช่แข็งสิ่งเดิมเท่านั้น
.
3.อาหารและของกินพื้นเมือง อาหารพื้นถิ่น เช่น นาซิดาแฆ, นาซิ กราบู หรือ ข้าวยำ, โรตี, ก๊วยเตี๋ยว และแกงต่าง ๆ สะท้อนรสนิยมและภูมิปัญญาด้านอาหาร สังคมปาตานีมีความยืดหยุ่น (flexible) สูงมากในการรับเอาวัฒนธรรมจากต่างชาติมาปรับกินตามรสชาติของตัวเอง ตัวอย่างร้านโรตีกับร้านก๊วยเตี๋ยวจะเห็นภาพชัด ว่าได้รับความนิยมอย่างมากในทุกชุมชน
.
4.ดนตรีและการแสดง โนรามลายู (Main Puteri) และการขับร้องดิเกร์ฮูลู ยังมีการอนุรักษ์และยังมีการแสดงสดให้เห็น เป็นศิลปะที่สะท้อนวัฒนธรรมและความเชื่อของท้องถิ่น
.
5.สถาปัตยกรรมและภูมิปัญญาการสร้างบ้าน บ้านเรือนไม้มลายูมีรูปแบบเฉพาะตัว สามารถพัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ที่ทรงพลังมากๆ เพราะยังคงมีสถานที่และอาคารบ้านเรือนที่มีความรุ่มรวยทางวัฒนธรรมอีกเยอะแยะมากมาย ในพื้นที่
.
ศักยภาพทางเศรษฐกิจของทุนทางวัฒนธรรม
ทุนทางวัฒนธรรมของชนมลายูปาตานีสามารถนำมาต่อยอดในเชิงเศรษฐกิจได้หลายรูปแบบ เช่น
การพัฒนาอุตสาหกรรมสร้างสรรค์และหัตถกรรม
การส่งเสริม ผลิตภัณฑ์หัตถกรรม เช่น ผ้าปาเต๊ะ ผ้าบาติก และเครื่องทองเหลืองให้เป็นสินค้า OTOP หรือส่งออกไปยังตลาดต่างประเทศ การออกแบบผลิตภัณฑ์ร่วมสมัย โดยนำลวดลายมลายูมาประยุกต์เข้ากับสินค้าแฟชั่นและของตกแต่งบ้าน
.
การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
การพัฒนา หมู่บ้านวัฒนธรรม ที่นำเสนอวิถีชีวิต อาหาร ศิลปะ และประเพณีของชาวมลายูปาตานี
การจัดเทศกาล เช่น เทศกาลอาหารมลายู หรือ เทศกาลดนตรีดิเกร์ฮูลู เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยว
.
การพัฒนาด้านอาหารและธุรกิจร้านอาหาร
การส่งเสริมอาหารพื้นเมืองของชนมลายูปาตานีให้เป็น Soft Power ดึงดูดนักท่องเที่ยวทั้งในประเทศและต่างประเทศ การพัฒนาธุรกิจแฟรนไชส์ร้านอาหารฮาลาลในระดับสากล
การพัฒนาสื่อและอุตสาหกรรมบันเทิง การผลิต ภาพยนตร์ ซีรีส์ และสารคดี ที่นำเสนอเรื่องราวของชนมลายูปาตานี การใช้สื่อดิจิทัลและโซเชียลมีเดียในการเผยแพร่เรื่องราวและอัตลักษณ์วัฒนธรรม
.
อุปสรรคและแนวทางส่งเสริม
แม้ว่าชนมลายูปาตานีจะมีทุนทางวัฒนธรรมที่แข็งแกร่ง แต่ก็ยังมีอุปสรรคบางประการ เช่น การขาดโครงสร้างพื้นฐานด้านการตลาด ความไม่แน่นอนทางการเมืองและความขัดแย้งรุนแรงที่ยังยืดเยื้อ และข้อจำกัดด้านนโยบายของรัฐ
อย่างไรก็ตาม แนวทางส่งเสริมสามารถทำได้โดย
การสนับสนุนจากภาครัฐ เช่น การให้เงินทุนสนับสนุนแก่ผู้ประกอบการในท้องถิ่น การพัฒนาเครือข่ายธุรกิจ และส่งเสริมให้สินค้าวัฒนธรรมเข้าสู่ตลาดโลก การใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เพื่อเผยแพร่วัฒนธรรมและสร้างตลาดใหม่ หรืออีกแนวทางคือภาคประชาชนทำด้วยลำแข้งของตัวเองโดยไม่ต้องรอภาครัฐ
.
ท้ายสุดทุนทางวัฒนธรรมของชนมลายูปาตานีเป็นทรัพยากรที่มีคุณค่าและมีศักยภาพในการสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ ทั้งในด้านหัตถกรรม การท่องเที่ยว อาหาร และอุตสาหกรรมสร้างสรรค์ หากได้รับการส่งเสริมอย่างเป็นระบบ ก็สามารถเป็นเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจและสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชนท้องถิ่นได้อย่างยั่งยืน
.
เรียบเรียงโดย : ซาฮารี เจ๊ะหลง