MODERN TRADE ในยุคที่รุกถึงประตูบ้านสังคมปาตานีโอกาส ความท้าทาย และผลกระทบต่อเศรษฐกิจและความขัดแย้งในพื้นที่

ในช่วงสองทศวรรษของความมขัดแย้งในพื้นที่ปาตานี/ชายแดนใต้ที่ผ่านมา ระบบค้าปลีกสมัยใหม่หรือ Modern Trade ได้เข้ามาวางฐานกระจายที่มั่นในพื้นที่ปาตานีไปเกือบทุกอำเภอและอาจจะระดับตำบลที่มีศักยภาพพร้อม (ปัตตานี ยะลา นราธิวาส) การเติบโตของห้างค้าปลีกขนาดใหญ่ ร้านสะดวกซื้อ และแพลตฟอร์มออนไลน์ส่งผลกระทบต่อระบบเศรษฐกิจท้องถิ่นในหลายมิติ ทั้งด้านโอกาสทางเศรษฐกิจ การแข่งขันของผู้ค้ารายย่อย รวมถึงมิติทางสังคม Modern Trade ในดินแดนมลายูปาตานี เป็นโอกาส หรือปัญหาต่อฅนในพื้นที่ ในการที่จะสามารถใช้เพื่อจัดการเศรษฐกิจของตนเอง

ระบบค้าปลีกสมัยใหม่ (Modern Trade) หมายถึง ช่องทางการค้าปลีกที่ดำเนินธุรกิจในรูปแบบมาตรฐาน มีระบบบริหารจัดการที่เป็นระบบ และใช้เทคโนโลยีเข้ามาช่วยในการดำเนินงาน โดยมักเป็นธุรกิจที่มีขนาดใหญ่และมีหลายสาขา

ลักษณะสำคัญของ Modern Trade
1.มีหลายสาขา – โดยส่วนใหญ่อยู่ภายใต้เครือข่ายของบริษัทขนาดใหญ่ เช่น ห้างสรรพสินค้า ไฮเปอร์มาร์เก็ต และซูเปอร์มาร์เก็ต
2.ใช้เทคโนโลยีและระบบบริหารจัดการสมัยใหม่ – เช่น ระบบ POS (Point of Sale), ระบบจัดการคลังสินค้า และระบบสมาชิก
3.มีมาตรฐานในการดำเนินธุรกิจ – เช่น การบริหารซัพพลายเชน การควบคุมคุณภาพสินค้า และการกำหนดราคาขายที่ชัดเจน
4.เข้าถึงลูกค้าได้เป็นวงกว้าง – เนื่องจากมีหลายสาขาและสามารถใช้กลยุทธ์ทางการตลาดที่ครอบคลุม
5.มีอำนาจต่อรองสูงกับซัพพลายเออร์ – ทำให้สามารถตั้งราคาสินค้าได้แข่งขันมากขึ้น
6.มีโปรโมชั่นและกิจกรรมทางการตลาดอย่างต่อเนื่อง – เช่น ส่วนลด โปรโมชั่น ซื้อ 1 แถม 1 หรือสะสมแต้ม

ตัวอย่างของ Modern Trade ที่มีในปาตานี
ไฮเปอร์มาร์เก็ต (Hypermarket) เช่น Tesco Lotus (Lotus’s), Big C
ซูเปอร์มาร์เก็ต (Supermarket) เช่น ไดอาน่า, แฟมิลี่
ร้านสะดวกซื้อ (Convenience Store) เช่น 7-Eleven, Mini Big C, Lotus’s go fresh
อีคอมเมิร์ซ (E-Commerce) เช่น Shopee, Lazada
Modern Trade แตกต่างจาก Traditional Trade (ระบบค้าปลีกดั้งเดิม) ซึ่งเป็นร้านโชห่วย ร้านขายของชำขนาดเล็กที่บริหารโดยเจ้าของร้านเอง ไม่มีระบบมาตรฐานที่ชัดเจนเหมือนกับค้าปลีกสมัยใหม่

ปัจจุบัน Modern Trade มีบทบาทสำคัญต่อระบบเศรษฐกิจและพฤติกรรมการซื้อสินค้าของผู้บริโภค เนื่องจากให้ความสะดวก รวดเร็ว และสามารถเข้าถึงสินค้าได้ง่ายขึ้น

.
ในแง่ดี และโอกาสของ Modern Trade ต่อพื้นที่ปาตานี

Modern Trade ได้สร้างทางเลือกให้กับฅนในพื้นที่ หรือ ผู้บริโภคในการเลือกซื้อสินค้าเครื่องใช้ ที่มีคุณภาพ และการบริหารจัดการที่มีมาตรฐาน ยังได้สร้างงานให้กับฅนในพื้นที่โดยการขยายสาขา เปิดสาขาใหม่ในระดับอำเภอ เช่น 7-Eleven, Mini Big C, Lotus’s go fresh สร้างงานแก่เยาวชนฅนรุ่นใหม่ในการเข้าไปเป็นพนักงานขาย แคชเชียร์ นอกจากนี้ บางบริษัทเริ่มคำนึงถึงวัฒนธรรมมลายูมุสลิม เช่น การให้พนักงานหญิงสวมฮิญาบได้ ซึ่งเป็นแนวทางที่ช่วยให้ Modern Trade เข้ากับสังคมมลายูปาตานีมากขึ้น

แม้ว่า Modern Trade ส่วนใหญ่จะนำเข้าสินค้าจากส่วนกลาง แต่บางห้างเริ่มเปิดโอกาสให้ผู้ประกอบการท้องถิ่น เช่น สินค้าฮาลาล อาหารแปรรูป เครื่องเทศท้องถิ่น หรือสินค้าเกษตรของกลุ่มเกษตรกรในพื้นที่ ได้มีพื้นที่ในการจำหน่ายสินค้า แต่ต้องปรับให้เข้ากับมาตรฐานของ Modern Trade
.

สำหรับผลเสียของ Modern Trade ต่อพื้นที่

Modern Trade ทำให้ ร้านโชห่วยและตลาดชุมชน ต้องเผชิญกับการแข่งขันที่ยากในการปรับตัว จนต้องปิดตัวลง เพราะการใช้กลยุทธ์ลดราคาแบบ Economies of Scale ของ Modern Trade ทำให้ร้านค้ารายย่อยไม่สามารถแข่งขันด้านราคาได้

บริษัทขนาดใหญ่ที่มีสำนักงานใหญ่ในกรุงเทพฯหรือเมืองศูนย์กลาง เงินที่หมุนเวียนในระบบจึงอาจไหลออกไปจากปาตานีมากกว่าที่จะกระจายอยู่ในเศรษฐกิจชุมชน

ถึงแม้ว่าผู้ประกอบการ ร้านค้าบางรายจะสามารถเข้าสู่ระบบ Modern Trade ได้บ้าง แต่ยังมีข้อจำกัดด้านมาตรฐานสินค้า บรรจุภัณฑ์ และระบบการขนส่งโลจิสติกส์ที่เป็นอุปสรรคในการแข่งขันกับสินค้าจากนอกพื้นที่

.
พื้นที่ที่ขัดแย้งอย่างรุนแรง การรุกของ Modern Trade ในปาตานี

พื้นที่ที่มีบริบทพิเศษทั้งด้าน ประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และการเมือง โดยศาสนา บวกกับความขัดแย้งที่ยังคงดำเนินอยู่มีส่วนเกี่ยวข้องกับ โครงสร้างทางเศรษฐกิจ และการกระจายอำนาจทางเศรษฐกิจ ธุรกิจกลุ่ม Modern Trade ถูกมองว่าเป็นส่วนหนึ่งของระบบเศรษฐกิจที่มุ่งเน้นไปที่ทุนขนาดใหญ่และกลุ่มธุรกิจจากนอกพื้นที่ มากกว่าที่จะสนับสนุนเศรษฐกิจของฅนในพื้นที่

การนำเข้าวัฒนธรรมการค้าจากภายนอก ไม่ได้มีความสอดคล้องกับอัตลักษณ์มลายูมุสลิม เช่น ระบบดอกเบี้ย ระบบการบริหารจัดการที่ไม่คำนึงถึงวันสำคัญทางศาสนา หรือการจำหน่ายสินค้าที่ไม่เป็นไปตามหลักฮาลาล ยังมีเสียงวิพากษ์วิจารณ์ถึงผลกระทบด้านวัฒนธรรมความเชื่อ

ทุนข้างนอก ที่แทรกซึมในระบบเศรษฐกิจของปาตานี อาจเกิดกระแสวิพากษ์และต่อต้านจากกลุ่มที่ต้องการเสริมเศรษฐกิจของชุมชน
.

โอกาสและแนวทางที่ปาตานีจะจัดการเศรษฐกิจในพื้นที่ของตนเอง มีหรือไม่

เรายังไม่เห็นผู้ประกอบการในพื้นที่สามารถสร้างเครือข่ายค้าปลีกในระดับพื้นที่ ที่มีมาตรฐานที่เป็นระบบใกล้เคียงกับ Modern Trade จากส่วนกลาง อาจด้วยปัจจัยของการเข้าถึงบริษัทผู้ผลิต และแหล่งทุนที่ทั้งยากและลำบากกว่าบริษัทค้าปลีกรายใหญ่ แต่หากว่าร้านค้าที่ขายปลีกสามารถรวมตัวกันสร้างเครือข่ายที่เข้มแข็งสามารถที่จะต่อรองกับแหล่งทุน หรือบริษัทผู้ผลิตสินค้า เศรษฐกิจ หรือ ธุรกิจการค้าของพื้นที่ที่ผสมผสานระบบค้าปลีกสมัยใหม่กับอัตลักษณ์ชุมชนอาจเกิดขึ้นให้เห็น และเป็นทางเลือกต่อผู้บริโภค พร้อมกับสามารถสร้างรายได้สร้างงานแก่พื้นที่ได้

ในปัจจุบันแพลตฟอร์มออนไลน์ถือว่าเป็นโอกาสทางการค้า ธุรกิจในปาตานีวิ่งเข้าสู่แพลตฟอร์ม E-Commerce หรือ Social Commerce เช่น Shopee, Facebook Marketplace และ TikTok Shop ได้เร็วสามารถสร้างรายได้ สร้างอาชีพแก่ฅนในพื้นที่ได้อย่างมาก สามารถที่จะสร้างกลุ่มลูกค้าเฉพาะ และขยายฐานลูกค้าได้อย่างน่าสนใจ เช่น การไลฟ์สดขายสินค้าของ ก๊ะฟา Makee Shop, Trekking V เป็นต้น แม้จะยังไม่ใช่สินค้าที่มาจากพื้นที่แต่ผู้ประกอบการเหล่านี้คือฅนในพื้นที่ที่มีฐานลูกค้าทั้งในและนอกพื้นที่จำนวนมาก

นโยบายจากภาครัฐ แม้จะมีนโยบายส่งเสริมผู้ประกอบการในพื้นที่ การสนับสนุนนิคมอุตสาหกรรมฮาลาล แต่กลายเป็นนโยบายที่ขาดกระบวนการการมีส่วนร่วม และขาดกระบวนการในการเข้าถึงแหล่งทุนหรือสินเชื่อที่เหมาะสมกับบริบทศาสนาของฅนในพื้นที่ การสนับสนุนและพัฒนาระบบการขนส่งโลจิสติกส์ ช่องทางการตลาดดิจิทัล การสร้างความร่วมมือระหว่างร้านค้าชุมชนเพื่อเพิ่มอำนาจต่อรองในตลาด นโยบายที่ช่วยเสริมสร้างศักยภาพ การผลิต การตลาดของผู้ประกอบการขนาดย่อยที่เติบโตเป็นขนาดกลางได้ การสนับสนุนสินค้าฮาลาลเข้าสู่ Modern Trade ยังไม่เห็นเป็นรูปธรรม ณ ปัจจุบัน