ปาตานี/ชายแดนใต้ พื้นที่ที่เผชิญกับปัญหาความเหลื่อมล้ำทางเศรษฐกิจและสังคมมาอย่างยาวนาน ไม่ใช่เพียงเพราะจากความรุนแรงระลอกใหม่ในสองทศวรรษที่ผ่านมา สาเหตุหลักมาจากโครงสร้างของระบบทุนนิยมที่ส่งเสริมการแข่งขันอย่างเสรี แต่กลับเอื้อประโยชน์ให้กับผู้ที่มีทุนมากกว่า ขณะที่ประชาชนทั่วไปและผู้ประกอบการขนาดเล็กต้องเผชิญกับข้อจำกัดมากมาย The Motive จะลองพาผู้อ่านวิเคราะห์ผลกระทบของระบบทุนนิยมต่อประชาชนและผู้ประกอบการในปาตานี พร้อมนำเสนอแนวทางปฏิบัติที่สามารถช่วยให้เอาตัวรอดและต่อกรกับความเหลื่อมล้ำได้ระดับหนึ่ง
ประชาชนปาตานี แค่แรงงานสนองระบบทุนนิยม
ระบบทุนนิยมทำให้ธุรกิจขนาดใหญ่และทุนจากภายนอกเข้ามาครอบงำเศรษฐกิจท้องถิ่น ทำให้ผู้ประกอบการรายย่อยไม่สามารถแข่งขันได้ รายได้ส่วนใหญ่จึงกระจุกตัวอยู่กับกลุ่มฅนที่มีทุนสูง และผูกขาดการเข้าถึงแหล่งทุน ส่งผลให้ประชาชนทั่วไปยังคงมีรายได้ต่ำและไม่มีโอกาสพัฒนาเศรษฐกิจของตนเอง นอกจากนี้ ประชาชนยังประสบปัญหาการเข้าถึงแหล่งทุนที่จำกัด เนื่องจากสถาบันการเงินมักกำหนดเงื่อนไขที่ไม่เอื้อต่อฅนตัวเล็ก ๆ ส่งผลให้ต้องหันไปพึ่งพาแหล่งเงินกู้นอกระบบที่มีอัตราดอกเบี้ยสูง และสร้างภาระทางการเงินระยะยาว
ในส่วนของตลาดแรงงานแล้ว ระบบทุนนิยมให้ความสำคัญกับผลกำไรของนายทุนมากกว่าสวัสดิการของแรงงาน หรือ ฅนทำงาน ส่งผลให้แรงงานได้รับค่าจ้างต่ำกว่าค่าแรงขั้นต่ำ มิหนำซ้ำยังขาดความมั่นคงในการจ้างงาน และไม่มีสหภาพแรงงานที่แข็งแกร่งเพื่อใช้ในการต่อรองผลประโยชน์ของตนเอง
คุณภาพแรงงานของปาตานียังอยู่ในระดับล่างและแรงงานกึ่งฝีมือ ในระบบทุนนิยม อย่างเช่นแรงงานในภาคเกษตรและประมง ที่ยังคงต้องพึ่งพาผู้ค้าฅนกลางและตลาดที่ถูกควบคุมโดยทุนขนาดใหญ่ ทำให้พวกเขาไม่มีอำนาจต่อรองด้านราคา ส่งผลให้รายได้ไม่แน่นอนและมีความเสี่ยงสูงต่อภาวะเศรษฐกิจที่ผันผวน
แรงงานในอุตสาหกรรมหรือโรงงานขนาดเล็ก ฅนจำนวนมากที่ทำงานในโรงงานผลิตอาหารทะเล เช่น โรงงานปลากระป๋อง โรงงานเสื้อผ้า และอุตสาหกรรมขนาดเล็กอื่นๆ มักได้รับค่าจ้างที่ต่ำ สวัสดิการจำกัด และต้องทำงานภายใต้สภาพแวดล้อมที่ไม่มั่นคง ยังมีฅนปาตานีที่เป็นแรงงานรับจ้างทั่วไปและแรงงานนอกระบบอีกจำนวนมาก เช่น ฅนขับมอเตอร์ไซค์รับจ้าง ที่รวมไปถึงไรเดอร์ส่งอาหาร ฅนงานก่อสร้าง และแม่ค้าแผงลอย กลุ่มแรงงานเหล่านี้ไม่มีหลักประกันด้านแรงงาน แล้วก็ยังไม่ได้รับการคุ้มครองทางกฎหมาย
.
ผู้ประกอบการปาตานี สู้เถ้าแก่ที่รัฐเอื้อภายใต้ระบบทุนนิยมไม่ได้
ผู้ประกอบการรายย่อย เจ้าของกิจการรายเล็ก หรือธุรกิจชุมชน แม้บางส่วนจะเป็นเจ้าของธุรกิจของตัวเอง เช่น ร้านค้า ร้านอาหารเล็ก ๆ ร้านอาหารพื้นเมือง ผู้ผลิตสินค้าหัตถกรรม แบรนด์สินค้าท้องถิ่น Local Brand ก็ต้องเผชิญกับการแข่งขันจากทุนใหญ่ทั้งใน และต่างประเทศ ทั้งในด้านราคา การเข้าถึงช่องทางการจัดจำหน่าย บวกกับต้นทุนดำเนินธุรกิจที่เพิ่มสูงขึ้นเรื่อย ๆ ทั้งราคาวัตถุดิบ ค่าเช่าสถานที่ ค่าขนส่ง ขณะที่กฎระเบียบของรัฐไทยกลับไปเอื้อส่งเสริมให้กับเถ้าแก่ธุรกิจขนาดใหญ่ จนทำให้ธุรกิจ ผู้ประกอบการขนาดเล็กเสียเปรียบบางรายก้ต้องปิดตัวไป
นอกจากนี้ ระบบเศรษฐกิจที่พึ่งพาทุนนิยมเป็นหลักไม่ส่งเสริมการพัฒนานวัตกรรมในระดับท้องถิ่น ทำให้ผู้ประกอบการขาดโอกาสในการเติบโตและขยายธุรกิจ อีกทั้งยังขาดการสนับสนุนจากภาครัฐและการลงทุนในงานวิจัยและพัฒนา (R&D) ทำให้ผู้ประกอบการต้องพึ่งพารูปแบบธุรกิจเดิม ๆ ที่มีการแข่งขันสูงและกำไรต่ำ
สร้างสินค้าและบริการทางเลือกปาตานี เป็นสินค้าหลัก เพื่อรับมือทุนนิยมที่เหลื่อมล้ำในปาตานี
แม้ว่าระบบทุนนิยมจะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจในพื้นที่ แต่ปาตานีก็มีสินค้าและบริการที่สามารถสร้างโอกาสทางเศรษฐกิจให้กับประชาชนได้ ตัวอย่างเช่น การผลิตสินค้าเกษตรแปรรูปที่เป็นเอกลักษณ์ของท้องถิ่น เช่น กรือโปะ หรือ ข้าวเกรียบ กาแฟพื้นเมือง หรือผลิตภัณฑ์จากพืชสมุนไพรในพื้นที่ นอกจากนี้ ยังมีธุรกิจบริการที่เติบโตจากอัตลักษณ์ของชุมชน เช่น การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม การท่องเที่ยวฮาลาล รวมถึงการพัฒนาแพลตฟอร์มออนไลน์เพื่อส่งเสริมผลิตภัณฑ์ชุมชนให้เข้าถึงตลาดที่กว้างขึ้น
ปาตานี ยังคงมีแนวทางที่สามารถช่วยลดความเหลื่อมล้ำ อย่างการส่งเสริมสถาบันทางการเงินในพื้นที่ เช่น สหกรณ์อิสลามและแหล่งทุนทางเลือก ประชาชนและผู้ประกอบการในปาตานี หันมาศึกษาเจรจาต่อรองกับสหกรณ์ออมทรัพย์อิสลามที่ดำเนินธุรกิจตามหลักการปลอดดอกเบี้ย เพื่อหลีกเลี่ยงภาระดอกเบี้ยจากระบบการเงินกระแสหลัก หรือแม้กระทั้งการจัดตั้งกองทุนชุมชนหรือสถาบันการเงินในพื้นที่ที่เน้นการสนับสนุนธุรกิจขนาดเล็กโดยไม่มุ่งเน้นกำไรสูงสุด
หรืออีกแนวทางหนึ่งคือการสร้างเครือข่ายเศรษฐกิจชุมชน ส่งเสริมให้ธุรกิจพื้นที่รวมตัวกันเป็นเครือข่าย เพื่อสร้างอำนาจต่อรองกับตลาดและซัพพลายเชน สนับสนุนให้ผู้ประกอบการพัฒนาสินค้าและบริการที่มีเอกลักษณ์ของพื้นที่ เพื่อเพิ่มมูลค่าและสร้างตลาดเฉพาะกลุ่ม (Niche Market)
รวมทั้งการพัฒนาแพลตฟอร์มตลาดออนไลน์และโลจิสติกส์ในพื้นที่ก็เป็นอีกหนึ่งกลยุทธ์ที่สำคัญ ควรมีการจัดตั้งแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซที่สนับสนุนผู้ประกอบการท้องถิ่นให้สามารถขายสินค้าโดยไม่ต้องพึ่งพาตัวกลาง และสนับสนุนระบบโลจิสติกส์ที่ช่วยลดต้นทุนขนส่งสำหรับธุรกิจขนาดเล็กในพื้นที่
ระบบทุนนิยมที่สร้างความเหลื่อมล้ำให้กับประชาชนและผู้ประกอบการในปาตานีอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ หากมีการรวมตัวกันของชุมชนและการใช้แนวทางเศรษฐกิจทางเลือกสามารถช่วยลดช่องว่างของความเหลื่อมล้ำได้ เราหวังว่าแนวทางที่เสนอในงานเขียนชิ้นนี้พอจะเป็นแนวทางที่สามารถลงมือทำและช่วยให้ประชาชนและผู้ประกอบการในพื้นที่สามารถเอาสู้กับความเหลื่อมล้ำจากระบบทุนนิยม สามารถเอาตัวรอดและเติบโตภายใต้ระบบเศรษฐกิจที่ท้าทายได้ในระดับหนึ่ง